سفرنامهى ناصرخسرو
این رساله شامل پنج بخش است . بخش اول از سه فصل تشکیل میگردد، فصل اول درباره حدود و موقعیت جغرافیایی، ناهمواریها، آب و هوا، زبان و نژاد است . فصل دوم، به تاریخ بهبهان (ارجان) اختصاص دارد که وقایع آن از عیلامیان تا پایان حکومت ساسانی را در بر میگیرد. فصل سوم، تاریخ ارجان در دوره اسلامی است . چگونگی پذیرش اسلام موقعیت شهر در دوره حکومت صفاریان، آلبویه و سپس حاکمیت ترکان تا پایان ایلخانان مطالبی هستند که در این فصل مورد بررسی قرار میگیرند. در بخش دوم از شهرهای ولایات ارجان سخن بمیان میآید که در 2 فصل تنظیم شده است در فصل اول، توصیف شهرهای مهرویان، سینیز، جنابا و ریشهر آمده است و فصل دوم به اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهرهای هندوان، زیدان، آسک و منطقه شعب بوان پرداخته شده است . بخش سوم شامل دو فصل مجزا است که فصل اول بررسی اوضاع اجتماعی ارجان شامل مذهب ، علما، جمعیت و خصوصیات مسکن میباشد و در فصل دوم، اوضاع اقتصادی از جمله محصولات ، معادن، تجارت ، سکه، امور مالیاتی و آب تشریح شده است . بخش چهارم: به پیدایش بهبهان و اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نیز نواحی توابع این شهر تا پایان قاجاریه اشاره دارد. از سه فصل تشکیل شده در فصل اول تاریخ سیاسی بهبهان، وضعیت آن شهر در دوره تیموریان، صفویان، افشاریه، زندیه و قاجاریه مورد بررسی قرار میگیرد. در فصل دوم به نواحی تابع بهبهان یعنی کهگیلویه، آغاجاری، زیدون، حومه و تشان توجه شده است . فصل سوم به اوضاع اقتصادی و اجتماعی بهبهان اختصاص دارد که وضعیت کشاورزی، آب ، تجارت و صنعت ، خصوصیات مسکن، وضعیت عمومی شهر و سرانجام علمای آنجا را توضیح میدهد. بخش پنجم در دو فصل به معرفی آثار تاریخی بهبهان میپردازد. در فصل اول بناها و آثار تاریخی برجای مانده از ارجان شامل جحاریها و کتیبههای تنگ سولک ، پلها، سد، حمام و مسجد جامع بکان، آثار شهر بهکواذ و دیگر آثار تاریخی این منطقه معرفی شدهاند و فصل دوم به توصیف آثار مربوط به دوره بهبهان یعنی کتیبههای تنگ تکاب ، بقعه امام رضا (ع) امامزاده شاه میرعلی حسین، آثار تاریخی منطقه تشان، زیدون و آثار دیگر اختصاص دارد. لازم به ذکر است که در بررسی آثار تاریخی (بناهای تاریخی، اماکن مذهبی) شهر بهبهان به توصیف مهمترین آثار پرداخته شده، معرفی آثاری که از اهمیت شایانی برخودار نبودهاند خودداری گردیده است . در این رساله سعی شده است اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر دوره با استفاده از منابع آن عصر تجزیه و تحلیل گیرد. به عنوان مثال کتاب فارسنامه ابنبلخی برای بررسی تاریخ بهبهان در عصر سلاجقه مبنا قرار گرفته است و دورههای دیگر نیز بر همین اساس بررسی شدهاند لذا از منابع مهمی که در این رساله مورد استفاده قرار گرفتهاند میتوان: احسنالتقاسیم، مقدسی، صورهالارض : ابنحوقل، فارسنامه، ابنبلخی، نزههالقلوب : حمدالله مستوفی، سفرنامه: ناصرخسرو قبادیانی، شیرازنامه: زرکوب شیرازی، فارسنامه ناصری: حاجمیرزاحسن حسینیفسائی، مرآهالبلدان ناصری: محمدحسنخان اعتمادالسلطنه، سفرنامه لرستان و خوزستان: بارون دوید، الکامل فی التاریخ: ابناثیر و آثار عجم از فرصتالدوله شیرازی را نام برد.
ناصر خسرو و بهبهان
همانطور که می دانید سفرنامه ناصر خسرو یکی از معتبر ترین متون تاریخی ماست که در آن شرح سفر ناصر خسرو به بسیاری از مناطق مهم روزگار خود آمده است.شهر ما بهبهان(ارجان) نیز از جمله این شهرهاست.با هم گوشه هایی از این سفر نامه را می خوانیم: سفرنامهى ناصرخسرو گزارشى از یک سفر هفت ساله است که در ششم جمادى الاخر سال 437 قمرى(اول فروردین 415 یزگردى) از مرو آغاز شد و در جمادى الاخر سال 444 قمرى(اول فروردین 416 یزدگردى) با بازگشت به بلخ پایان پذیرفت. او از مرو به سرخس، نیشابور، جوین، بسطام، دامغان، سمنان، رى، قوهه و قزوین مىرود و از راه بیل، قپان، خرزویل و خندان به شمیران مىرسد. از آنجا به سراب و سعیدآباد مىرود و به تبریز مى رسد. سپس از راه مرند، خوى، برکرى، وان، وسطان، اخلاط، بطلیس، قلعهى قف انظر، جایگاه مسجد اویس قرنى، ارزن، میافارقین، به آمد در دیار بکر(در ترکیهى امروزى) وارد مىشود. از آنجا با گذشتن از شهرهاى شام(سوریه) از جمله حلب به بیروت، صیدا، صور و عکا(در لبنان امروزى) مىرود. سپس از راه حیفا به بیت المقدس مىرسد. ناصرخسرو از قدس به مکه و مدینه مىرود و از راه شام به قدس باز مىگردد و راه مصر را در پیش مىگیرد. او از قاهره، اسکندریه و قیروان بازدید مىکند و از راه دریا به زیارت مکه و مدینه مىرود. سپس از همان راه باز مىگردد و از راه آبى نیل با کشتى به اسیوط، اخیم، قوص و آسوان(در مصر) مىرود. او از برخى شهرهاى سودان بازدید مىکند و از راه دریاى سرخ به جده و مکه مىرود و شش ماه را در کنار خانهى خدا مىماند. از مکه به سوى لحاسا و سپس بصره مىرود و به عبادان(آبادان) مىرسد. آنگاه به بندر مهروبان مىرود و از آنجا به ارجان(در نزدیکى بهبهان) مىرسد و به لردغان، خانلنجان و اصفهان وارد مىشود. سپس از نایین، طبس، قاین مىگذرد تا در پایان سفر به بلخ برسد.
دستاورد این سفر هفت سالهى سههزار فرسنگ براى ناصرخسرو رشد فکرى و براى ما یادداشتهاى ارزندهاى است که او از دیدهها و شنیدههاى روزانهاش برداشته است. یادداشت هاى او بسیار روشن، دقیق، به دور از گزافهگویى و عبارتپردازى است که آنها را پس از بازگشت به خوبى تنظیم کرده و به صورت کتابى درآورده است. با خواندن این سفرنامه با دنیاى اسلام در نیمهى نخست سدهى پنجم هجرى آشنا مىشویم و از آداب و فرهنگ مردمان و شکوفایى شهرهاى اسلامى در آن زمان آگاه مىشویم.
نظرات شما عزیزان:
:: برچسبها:
بهبهان,